सिन्धु नदी:
सिन्धु नदी पश्चिम भारतात उत्पन्न होते आणि अरबी समुद्रात वाहते. हिमालयातील कायलाश पर्वतावरून उत्पन्न होणारी ही नदी पाकिस्तानातून वाहून जाते.
गंगा नदी:
गंगा नदी भारतातील सर्वात मोठी आणि पवित्र नदी आहे. हिमालयातील गंगोत्री हिमनदीतून उत्पन्न होणारी ही नदी बंगालच्या उपसागरात वाहते.
यमुना नदी:
यमुना नदी गंगेची उपनदी आहे. हिमालयातील यमुनोत्री हिमनदीतून उत्पन्न होणारी ही नदी दिल्ली आणि आग्रा शहरांमधून वाहते.
गोदावरी नदी:
गोदावरी नदी भारतातील दुसरी सर्वात मोठी नदी आहे. महाराष्ट्रातील त्र्यंबकेश्वर शिखरावरून उत्पन्न होणारी ही नदी आंध्र प्रदेशातून वाहून बंगालच्या उपसागरात वाहते.
कृष्णा नदी:
कृष्णा नदी महाराष्ट्रातील महाबळेश्वर पर्वतावरून उत्पन्न होते. ही नदी आंध्र प्रदेशातून वाहून बंगालच्या उपसागरात वाहते.
कावेरी नदी:
कावेरी नदी भारतातील दक्षिण भारतातील सर्वात मोठी नदी आहे. कर्नाटकातील ब्रह्मगिरी पर्वतावरून उत्पन्न होणारी ही नदी तमिळनाडू राज्यातून वाहून बंगालच्या उपसागरात वाहते.
नर्मदा नदी:
नर्मदा नदी भारतातील मध्य भारतातील सर्वात मोठी नदी आहे. मध्य प्रदेशातील अमरकंटक पर्वतावरून उत्पन्न होणारी ही नदी गुजरात राज्यातून वाहून खंभातच्या उपसागरात वाहते.
तापी नदी:
तापी नदी भारतातील मध्य भारतातील एक महत्त्वपूर्ण नदी आहे. मध्य प्रदेशातील सतपुडा पर्वतावरून उत्पन्न होणारी ही नदी गुजरात राज्यातून वाहून खंभातच्या उपसागरात वाहते.
ब्रह्मपुत्र नदी:
ब्रह्मपुत्र नदी भारतातील पूर्व भारतातील एक महत्त्वपूर्ण नदी आहे. तिबेटच्या हिमालयातील चेंग गुंग हिमनदीतून उत्पन्न होणारी ही नदी बंगालच्या उपसागरात वाहते.
अन्य महत्त्वाच्या नद्या:
* सबर्मती नदी
* लूनी नदी
* माही नदी
* घाघरा नदी
* कोसी नदी
* दामोदर नदी
* गंडक नदी
नदींचे महत्त्व:
भारतीय संस्कृती आणि अर्थव्यवस्थेत नद्यांचे महत्त्व मोठे आहे. नद्या जलसिंचन, वीज निर्मिती, पाणीपुरवठा आणि जलवाहतुकीसाठी महत्त्वपूर्ण आहेत. नद्यांना भारतातील पवित्र पात्राचे स्थान आहे आणि हिंदू धर्मात त्यांचे पूजन केले जाते.
संरक्षणाचे महत्त्व:
नद्यांचे संरक्षण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. प्रदूषण, पाणी प्रवाह कमी होणे आणि अतिक्रमण हे नद्यांना धोका निर्माण करणारे प्रमुख घटक आहेत. नद्यांचे संरक्षण करण्यासाठी जागरूकता निर्माण करणे, पर्यावरणास अनुकूल पद्धती वापरणे आणि नदीच्या काठावरील जमीनीचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे.